قالیچه دورو ابریشم دستباف – کد 3/10

قالیچه دورو ابریشم

قالیچه دورو ابریشم ، در بخش رازوجرگلان از توابع خراسان شمالی بافت مي‌شود.
این فرش دوروی تمام ابریشمی ترکمنی، کاری فوق العاده و منحصر به فرد است.
ضخامت آن کم و زیبایی بی‌نظیر دارد. و از زیباترین صنایع دستی کشور محسوب می‌شود.
بافندگان اين فرش نفيس در روستاي «دويدوخ» ساکن هستند.
خالص بودن و ابریشمی بودن، ارزش این دست بافته‌ها را دو چندان کرده است. بطوریکه قالی دورو دویدوخ و پشتی‌های ترکمن به ثبت ملی رسیده است.
جاذبه‌های این هنر زیبا باعث جذب گردشگران خارجی به این منطقه و خرید فرش ترکمن بصورت مستقیم شده است.
خانم آبادان گزل چی‌زاده ابداع کننده این فرش بی‌نظیر در منطقه جرگلان است. او این هنر را به نه دختر و دو عروس خود یاد داده است. و در روستاهای گرکز، یکه سعود و تکله قوز 40 شاگرد را تربیت کرده است.

نخ قالیچه دورو ابریشم

ابریشم‌هایی که برای بافت قالیچه دورو استفاده می‌شود ، ابریشم‌های طبیعی هستند.
نکته جالب اینکه مردم ترکمن خودشان اقدام به تولید ابریشم طبیعی می‌کنند. همه نخ‌های این فرش از پیله کرم ابریشم و در روستای دویدوخ تهیه می‌شود.

ترکمن‌ها با استفاده از برگ‌های درخت توت و کرم‌های ابریشمی، ابتدا پیله تولید می‌کنند.
بعد از آن با استفاده از رنگ‌های طبیعی، نخ‌های ابریشمی را رنگ می‌کنند. و با استفاده از طرح‌ها و نقشه‌ها و ذهن خلاق خود، قالیچه‌های زیبایی بافت می‌کنند.

رنگرزی نخ قالیچه دورو ابریشم

مردمان ترکمن در ابتدا از برگ‌های درخت توت و کرم ابریشم برای تولید پیله اقدام می‌کنند.
زمانی که پیله آماده شد فرایند تهیه نخ ابریشم شروع می‌شود.
نخ‌ها‌ی تهیه شده، خام هستند و نیاز به رنگرزی دارند. لذا با بهره بردن از رنگ‌های طبیعی، نخ‌های ابریشمی را رنگ می‌کنند.
رنگرزی سنتی ابریشم توسط بانوان هنرمند خراسان شمالی در شهرستان راز‌و‌جرگلان، انجام می‌شود. و این هنری است که همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.

علت رزنگرزی موفق این بانوان هنرمند، استفاده از گیاهانی از جمله روناس، پوست انارو گردو در رنگرزی است.
آنان قبل از رنگرزی، نخ‌های سفید ابریشم را با آب داغ و صابون حل شده، آغشته می‌کنند. و سپس راهی چشمه روستا می‌شوند تا نخ‌های آغشته به صابون را بشویند.
سپس گیاهانی از جمله روناس، پوست انار و گردو را در دیگ رنگرزی می‌ریزند.
بعد منتظر داغ شدن آب می‌مانند. و بعد از اینکه آب به دمای مورد نظر رسید، نخ های خام ابریشم را به درون دیگ می‌ریزند. بعد از نیم ساعت، نخ‌ها رنگ گرفته و آماده می‌شوند.
بعد از آن، نخ‌های رنگی ابریشمی را از دیگ خارج کرده و پهن می‌کنند تا خشک شوند.
پس از خشک شدن، نخ‌ها برای بافتن نقش و نگارهای ماندگار فرش دویدوخ  آماده می‌شود.

روستای دویدوخ و مشکلات بر سر راه تولید قالیچه دورو ابریشم

روستای ترکمن‌نشین دویدوخ در بخش مرزی راز‌و‌جرگلان قرار دارد.این روستا 167 کیلومتر از بجنورد مرکز استان خراسان شمالی فاصله دارد.
دویدوخ به بافت فرش دوروی دویدوخ دستباف شهره است.
حدود 500 خانوار، و در حدود دو هزار و 600 نفر جمعیت دارد.
در این روستا، هر خانواده حداقل دارای یک دار قالی هستند. بافت هر قالیچه سه‌متری حداقل شش‌ماه به طول می‌انجامد.

در شهرستان راز‌و‌جرگلان، حدود 5هزار قالیباف وجود دارد. در میان این بافندگان هزار نفر به بافت فرش دورو مشغول هستند. البته علاوه بر فرش های دورو، فرش ابریشم یکرو هم در روستای دویدوخ و در منطقه رازو جرگلان تولید می شود.
سالانه هزارو 500 متر مربع قالی ابریشمی دورو تولید می‌کنند.
لازم به ذکر است تمامی گارگاه‌ها در این روستا و کل شهرستان راز‌و‌جرگلان بصورت خانگی داریر است.

روستای دویدوخ – مرکز بافت قالیچه دورو ابریشم کشور

اوج هنر و ظرافت فرش ترکمن در قالیچه دورو ابریشم به کار مي‌رود. این فرش به لحاظ تکنيک، نقش و نگاره‌ها، ترکيب‌بندي و رنگ، در نوع خود منحصر به فرد و بي‌نظير است. بافندگان اين فرش نفيس در اين بخش، به طور عموم در روستاي «دويدوخ» ساکن هستند. از جمله مشکلات بافنده‌گان، عدم دسترسی به بازار فروش است. طبق آمارها، سالانه حدود 2 هزار مترمربع فرش دورو در استان خراسان شمالی بافته مي‌شود. این بافت‌ها،هيچ گاه روی دست بافندگان نمی‌ماند. بلکه مشتريان بسياري منتظر پايان بافت و خريد فرش ترکمن و بویژه فرش دویدوخ هستند. اما نه به قيمتی که جواب‌گوی نياز بافندگان و ميزان هنري که در توليد اين فرش‌ها به کار برده است.

ابعاد قالیچه دورو ابریشم

فرش دورو تولید روستای دویدوخ در ابعاد مختلف بافته می‌شود. البته فرش دستباف دورو ابریشم ، در این منطقه یک ابعاد متداول دارد که در بین بافندگان آن بسیار رایج است. در حالت معمول ابعاد فرش دورو ابریشم در این منطقه ۲ متر در 1٫30 سانتی‌متر می‌باشد. و این ابعاد به عنوان اندازه استاندارد تعریف می‌شود.

بدین گونه است که به طور معمول در بافت آن‌ها از دو نقشه متمایز استفاده می‌شود. این دو نقشه، از گره‌های مساوی در طول و عرض برخوردار هستند. در برخی از موارد نیز در بافت فرش دورو از یک نقشه با رنگ‌بندی‌های متفاوت استفاده می‌شود. در این صورت می‌توان از دو قالیباف به صورت همزمان استفاده کرد. تا یکی از آنها طرح رویی و دیگر‌ی طرح پشت را ببافند.

پس از این که یک رج بافته شد یک پود کلفت و نازک زده می‌شود. استفاده از پود به جهت این است که قالی استحکام بالایی داشته باشد. بعد از آن بافت رویی انجام شده و یک پود نازک زده می‌شود. بعد شروع به بافت پشتی می کنند که پود کلفت و نازک زده می‌شود. دارهایی که این چنین هستند ضروری است که پایه داشته باشند. برای شروع رج دوم هم باید در طرفی که روی بافت می‌باشد بافت را شروع کنیم. و پس از آن پشت فرش بافته می‌شود. به همین روش تا انتهای کار بافت انجام می‌پذیرد و سوف و زنجیر زده می‌شود. در آخر فرش از دار جدا می‌شود.

قالیچه دورو ابریشم محبوب گردشگران

فرش دورو از مهمترین فرش‌های صادراتی است. این فرش، بسیار مورد توجه گردشگران خارجی نیز می‌باشد. بسیاری از گردشگران برای بازدید از فرش دورو به روستای دویدوخ سفر می‌کنند. و برخی از گردشگران برای خرید فرش اقدام می‌کنند.